Denkend aan Dommela
Op pad met.....

Denkend aan Dommela

Cor Hospes
October 12, 2023
12.10.2023

Meer verhalen lezen?

Buitenstate inspireert je graag over het buitenleven. Vul je naam en e-mailadres in.

Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.

De Friese Wetlands. Een lustoord van water, riet, moerasbos, petgaten en smalle grasstroken. Dus niet vergeten waterdichte schoenen aan te trekken. Een wandeling door De Deelen. Veengebied met revolutionaire bodem.

Sierd Moll in de Deelen
Natuurgebied de Deelennatuurgebied de Deelen
“Het gras is erg zompig, vooral in de herfst en winter.”

“Dit is het. De mooiste zonsondergang in de buurt.” Hij kijkt over een oranjegele plas die wegrimpelt naar een oranje horizon, met dichtbij een koppeltje zwanen en in de verte de skyline van Aldeboarn. “Je hebt in deze hoek van Friesland niet echt veel grote meren, maar deze veenplas, nee, meer heb je niet nodig.” Voor Sierd Moll van de gelijknamige makelaardij uit Gorredijk is er geen mooier plek in Fryslân dan De Deelen. Een afgegraven veengebied dat bestaat uit een macramé van water, riet, moerasbosjes en smalle graslanden. Noem het de Friese Wetlands, en dat blijkt geen woord te veel. Je moet echt waterdichte schoenen aantrekken voor een wandelingetje door dit verborgen lustoord, weggestopt in een hoek tussen de A32 en A7 vlak boven Heerenveen. “Het gras is erg zompig, vooral in de herfst en winter.” Vandaar het vlonderpad. Met aan het eind dat o zo fijne uitzicht dat op warme zomeravonden vraagt om een picknickmandje en een flesje wijn. Sierd: “Dan moet je je wel goed insmeren tegen vliegjes, want die vinden de avondzon en dit uitzicht net zo fijn.”

Krimpend land

De Friese veenweiden. Een tien kilometer brede streep die loopt vanuit Stavoren tot voor Drachten, en vandaar omhoog naar Dokkum. Daar ligt jarenlang een dik tapijt van drassig veen. Om dat te ‘ontdrassen’, graven onze verre voorouders sloten, greppels en vaarten. Zo onttrekken ze het water uit het veen en droogt de bovenlaag uit, en kunnen rond 1000 de eerste boeren in het gebied gaan landbouwen en turfsteken. Een nadeel. Door die ontwatering krimpt het land en komt dat alsmaar lager te liggen. Op die plekken liggen nu Friese meren. “Stormen nemen af en toe een flinke hap uit de grond rond de afgegraven turfgebieden, en zo groeien die plassen uit tot fikse meren”, weet Sierd. In de Deelen blijven dat bescheiden watertjes. “Dat komt omdat de vervening er pas in 1900 begint en het land dus veel minder tijd krijgt te ontwateren en dus in te klinken.”

Zwanen in de natuur

Friese Wetlands

De Hooivaartseweg in Tjalleberd is een doodlopende weg. Aan het eind kun je parkeren, bij de ingang van De Deelen. Wandelaars mogen kiezen, naar links of rechts het laagveenreservaat in. Sierd besluit naar links. Hij is niet vergeten voor onderweg een flesje water en wat ander proviand mee te nemen, want in De Deelen zelf vind je geen horeca, weet hij. Je ziet alleen maar water, grasland, legakkers en rietkragen, waar je over houtsnippers en vlonders doorheen meandert. Met bruggetjes over petgaten, zoals ze die in Friesland noemen. Tussen die rechte sloten liggen landstroken waar de veenarbeiders de plakken turf opleggen om te drogen. “Ook kun je dijkjes zien die het gebied ooit beschermen tegen het wassende water uit de Middelzee, een zeearm die in de middeleeuwen dwars door Friesland loopt.”

Slurpend gras

De Deelen is in bezit van Staatsbosbeheer. Volgens Sierd wordt er weinig beheerd. De natuur mag er -zo het lijkt- lekker zijn gang gaan. De Deelen maakt onderdeel uit van het Europese natuurnetwerk Natura 2000. Daardoor is het een walhalla voor vogels. Er vliegt van alles over, terwijl je over slurpend grasland lopen. Een reiger, denkt hij. Dat blijkt een goede gok. De Deelen is een broedplaats voor reigerachtigen als de roerdomp, purperreiger en de grote zilverreiger. Maar het gebied lijkt de hang out van elke vogelsoort. De hele route word je begeleid door getjilp en gekwetter in alle toonladders. Een ander geluid is er niet. Als hij door zijn knieën knakt en tussen de rietkragen gluurt, het is even zoeken, maar ze zijn er hoor, de snor, rietzanger, grote karekiet en zwarte stern. “Klap maar eens in je handen, en je ziet vanuit alle richtingen vogels opvliegen.”

“Klap maar eens in je handen"

Vogelkijkhut

Hij is geen vogelaar, bekent hij. Maar dat hoef je niet per se te zijn om in De Deelen op vogelspeurtocht te gaan. In de vogelkijkhut hangen afbeeldingen van alles wat je in de lucht voorbij kunt zien komen. In het najaar dalen vanuit alle windrichtingen vooral eenden soorten op de plassen neer. Het nonnetje, de smient en slobeend. Ook ganzen overwinteren graag in De Deelen. De bruine kolgans, grijze grauwe gans, en zwart-witte brandgans. “Die herken ik”, zegt hij. Dat is niet zo vreemd als je in Friesland tussen zwartwitte koeien bent opgegroeid. Als jochie al kwam hij in het gebied. Zeven kilometer fietsen vanuit zijn geboorteplaats Gorredijk. In de winter om te schaatsen. Dat was wel saai, zegt hij. Steeds eindeloos heen en weer door die lange petgaten die je op de kop of staart -het is maar hoe je dat bekijkt- kon oversteken. “Tijdens de vermaarde Deelentocht waren er genoeg die halverwege al van het ene naar het andere petgaat klûnden, door een legakker over te steken. Dan rijd je wel zo’n tocht, maar kan me niet voorstellen dat jij je daarna recht in de spiegel kunt aankijken.”

Baggelmachine

Daar staat die ineens. Een monumentale bak roest, met draaischijven en strepen, ja, best mooi eigenlijk. Het lijkt op een kinetische installatie van de Zwitserse kunstenaar Jean Tinguerly. Maar nee, niks geen kunst, maar industrieel erfgoed. “Een veenmachine”, vertelt Sierd. “Ook wel veensteek- of baggelmachine genoemd. Die vrat zich letterlijk een weg door het moeraslandschap.” Toen turf niet meer bon ton was, lieten de veenarbeiders ze achter in het landschap. De meeste in ons land zijn gesloopt en verkocht als schroot. Die in de Deelen bleef staan. “Niemand wilde dat ding ontmantelen. Er was gedoe over de prijs van oud ijzer.” Een ruïne van een machine, het is het enige wat in de Deelen nog zichtbaar aan de turfgeschiedenis herinnert.

Roerdomp in landelijk gebied
Rietzanger

Heen en weer

Daarvoor moet je een stukje verder lopen. Via een gele kettingveerpont, aan de Schoolweg. Het verbindt De Deelen met de twee ‘turfdorpen’ Tijnje en Nij Beets. Om over te varen, moet je zelf aan de bak. Vandaag vraagt dat om een extra inspanning. Het pontje ligt aan de overkant van de Nieuwe Vaart. Dus moet Sierd dat eerst naar zijn kant trekken, voordat hij zelf kan oversteken. Sierd: “Het pontje vaart hier weer sinds een aantal jaren. Tot begin zestiger jaren van de vorige eeuw heen-en-weerde het kinderen naar een school in het buurtschap Uilesprong.” De school is er niet meer, de Schoolweg nog wel. Kinderen mochten gratis naar de overkant, ouderen voor een dubbeltje overvaren. De naam Uilesprong heeft niks met uilen ofzo te maken, legt Sierd uit. “Lang geleden heette de streek al zo. Het woord sprong verwijst naar een dubbele bocht in een rivierloop. Uil is een verbastering van ôl en ool, wat (laag)land aan water betekent.”

Dommela

Op de pont staat een afbeelding van Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Oprichter van de eerste socialistische partij van ons land en de eerste socialist in de Tweede Kamer. Hij komt als eerste politicus op voor de belangen van de arme veenarbeiders. Ze krijgen nauwelijks betaald en leven in erbarmelijke krotten. Hij gaat regelmatig naar Friesland om ze tijdens stakingen en protesten bemoedigend toe te spreken. Altijd in een deftig zwart pak met dito hoed. Dommela, noemen de Friese veenarbeiders hem. Ook wel Us Ferlosser, Onze Verlosser. Zijn foto hangt bij velen aan de muur. “In het openluchtmuseum in Nij Beets, It Damshûs, leer je hoe de veenarbeiders leven en werken, en hoe het landschap door de turfwinning is veranderd”, vertelt Sierd. “Je krijgt een goed beeld van de sociaaleconomische, politieke en landschappelijke geschiedenis van dit veengebied.” Toch wel opmerkelijk, vindt hij. “Dit was vroeger een plek waar niemand graag wilde wonen. Vandaag is het een heel geliefd buitengebied. Je ziet hoe de geschiedenis soms een draai kan maken. Maar ja, met zo’n moerasreservaat om de hoek en die gratis zonsondergang, daar wil iedereen wel wonen.”

TIP

Na afloop van de wandeling trek gekregen? Probeer de kaart van Pier’s Hiem in Nij Beets of It Polderhûs in Veenhoop. Vanuit het turfmuseum It Damshûs kun je ook een toertje over het water maken. In een turfbok. Een open boot vroeger gebruikt om turf uit ondiepe vaargeulen naar vrachtschepen te vervoeren. Of in een voormalige werkboot van het waterschap met een overkapping. Vergeet ook niet aan te bellen bij Kaasboerderij De Deelen in Tijnje voor een stuk Riperkrite Tsis. Maak je geen zorgen. Die heeft geen turfsmaak.

Fotografie: Staatsbosbeheer, Rianne Hilarius, Pixabay

Cor Hospes
4.13.2021
10.12.2023
Hopelijk heb je ervan genoten!
Cor Hospes
15.4.2021
12.10.2023
Op pad met.....

Denkend aan Dommela

Meer verhalen lezen?

Buitenstate inspireert je graag over het buitenleven. Vul je naam en e-mailadres in.

Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.

De Friese Wetlands. Een lustoord van water, riet, moerasbos, petgaten en smalle grasstroken. Dus niet vergeten waterdichte schoenen aan te trekken. Een wandeling door De Deelen. Veengebied met revolutionaire bodem.

Sierd Moll in de DeelenNatuurgebied de Deelennatuurgebied de Deelen
Denkend aan Dommela
“Het gras is erg zompig, vooral in de herfst en winter.”

“Dit is het. De mooiste zonsondergang in de buurt.” Hij kijkt over een oranjegele plas die wegrimpelt naar een oranje horizon, met dichtbij een koppeltje zwanen en in de verte de skyline van Aldeboarn. “Je hebt in deze hoek van Friesland niet echt veel grote meren, maar deze veenplas, nee, meer heb je niet nodig.” Voor Sierd Moll van de gelijknamige makelaardij uit Gorredijk is er geen mooier plek in Fryslân dan De Deelen. Een afgegraven veengebied dat bestaat uit een macramé van water, riet, moerasbosjes en smalle graslanden. Noem het de Friese Wetlands, en dat blijkt geen woord te veel. Je moet echt waterdichte schoenen aantrekken voor een wandelingetje door dit verborgen lustoord, weggestopt in een hoek tussen de A32 en A7 vlak boven Heerenveen. “Het gras is erg zompig, vooral in de herfst en winter.” Vandaar het vlonderpad. Met aan het eind dat o zo fijne uitzicht dat op warme zomeravonden vraagt om een picknickmandje en een flesje wijn. Sierd: “Dan moet je je wel goed insmeren tegen vliegjes, want die vinden de avondzon en dit uitzicht net zo fijn.”

Krimpend land

De Friese veenweiden. Een tien kilometer brede streep die loopt vanuit Stavoren tot voor Drachten, en vandaar omhoog naar Dokkum. Daar ligt jarenlang een dik tapijt van drassig veen. Om dat te ‘ontdrassen’, graven onze verre voorouders sloten, greppels en vaarten. Zo onttrekken ze het water uit het veen en droogt de bovenlaag uit, en kunnen rond 1000 de eerste boeren in het gebied gaan landbouwen en turfsteken. Een nadeel. Door die ontwatering krimpt het land en komt dat alsmaar lager te liggen. Op die plekken liggen nu Friese meren. “Stormen nemen af en toe een flinke hap uit de grond rond de afgegraven turfgebieden, en zo groeien die plassen uit tot fikse meren”, weet Sierd. In de Deelen blijven dat bescheiden watertjes. “Dat komt omdat de vervening er pas in 1900 begint en het land dus veel minder tijd krijgt te ontwateren en dus in te klinken.”

Denkend aan Dommela

Friese Wetlands

De Hooivaartseweg in Tjalleberd is een doodlopende weg. Aan het eind kun je parkeren, bij de ingang van De Deelen. Wandelaars mogen kiezen, naar links of rechts het laagveenreservaat in. Sierd besluit naar links. Hij is niet vergeten voor onderweg een flesje water en wat ander proviand mee te nemen, want in De Deelen zelf vind je geen horeca, weet hij. Je ziet alleen maar water, grasland, legakkers en rietkragen, waar je over houtsnippers en vlonders doorheen meandert. Met bruggetjes over petgaten, zoals ze die in Friesland noemen. Tussen die rechte sloten liggen landstroken waar de veenarbeiders de plakken turf opleggen om te drogen. “Ook kun je dijkjes zien die het gebied ooit beschermen tegen het wassende water uit de Middelzee, een zeearm die in de middeleeuwen dwars door Friesland loopt.”

Slurpend gras

De Deelen is in bezit van Staatsbosbeheer. Volgens Sierd wordt er weinig beheerd. De natuur mag er -zo het lijkt- lekker zijn gang gaan. De Deelen maakt onderdeel uit van het Europese natuurnetwerk Natura 2000. Daardoor is het een walhalla voor vogels. Er vliegt van alles over, terwijl je over slurpend grasland lopen. Een reiger, denkt hij. Dat blijkt een goede gok. De Deelen is een broedplaats voor reigerachtigen als de roerdomp, purperreiger en de grote zilverreiger. Maar het gebied lijkt de hang out van elke vogelsoort. De hele route word je begeleid door getjilp en gekwetter in alle toonladders. Een ander geluid is er niet. Als hij door zijn knieën knakt en tussen de rietkragen gluurt, het is even zoeken, maar ze zijn er hoor, de snor, rietzanger, grote karekiet en zwarte stern. “Klap maar eens in je handen, en je ziet vanuit alle richtingen vogels opvliegen.”

“Klap maar eens in je handen"

Vogelkijkhut

Hij is geen vogelaar, bekent hij. Maar dat hoef je niet per se te zijn om in De Deelen op vogelspeurtocht te gaan. In de vogelkijkhut hangen afbeeldingen van alles wat je in de lucht voorbij kunt zien komen. In het najaar dalen vanuit alle windrichtingen vooral eenden soorten op de plassen neer. Het nonnetje, de smient en slobeend. Ook ganzen overwinteren graag in De Deelen. De bruine kolgans, grijze grauwe gans, en zwart-witte brandgans. “Die herken ik”, zegt hij. Dat is niet zo vreemd als je in Friesland tussen zwartwitte koeien bent opgegroeid. Als jochie al kwam hij in het gebied. Zeven kilometer fietsen vanuit zijn geboorteplaats Gorredijk. In de winter om te schaatsen. Dat was wel saai, zegt hij. Steeds eindeloos heen en weer door die lange petgaten die je op de kop of staart -het is maar hoe je dat bekijkt- kon oversteken. “Tijdens de vermaarde Deelentocht waren er genoeg die halverwege al van het ene naar het andere petgaat klûnden, door een legakker over te steken. Dan rijd je wel zo’n tocht, maar kan me niet voorstellen dat jij je daarna recht in de spiegel kunt aankijken.”

Baggelmachine

Daar staat die ineens. Een monumentale bak roest, met draaischijven en strepen, ja, best mooi eigenlijk. Het lijkt op een kinetische installatie van de Zwitserse kunstenaar Jean Tinguerly. Maar nee, niks geen kunst, maar industrieel erfgoed. “Een veenmachine”, vertelt Sierd. “Ook wel veensteek- of baggelmachine genoemd. Die vrat zich letterlijk een weg door het moeraslandschap.” Toen turf niet meer bon ton was, lieten de veenarbeiders ze achter in het landschap. De meeste in ons land zijn gesloopt en verkocht als schroot. Die in de Deelen bleef staan. “Niemand wilde dat ding ontmantelen. Er was gedoe over de prijs van oud ijzer.” Een ruïne van een machine, het is het enige wat in de Deelen nog zichtbaar aan de turfgeschiedenis herinnert.

Denkend aan Dommela
Denkend aan DommelaDenkend aan Dommela

Heen en weer

Daarvoor moet je een stukje verder lopen. Via een gele kettingveerpont, aan de Schoolweg. Het verbindt De Deelen met de twee ‘turfdorpen’ Tijnje en Nij Beets. Om over te varen, moet je zelf aan de bak. Vandaag vraagt dat om een extra inspanning. Het pontje ligt aan de overkant van de Nieuwe Vaart. Dus moet Sierd dat eerst naar zijn kant trekken, voordat hij zelf kan oversteken. Sierd: “Het pontje vaart hier weer sinds een aantal jaren. Tot begin zestiger jaren van de vorige eeuw heen-en-weerde het kinderen naar een school in het buurtschap Uilesprong.” De school is er niet meer, de Schoolweg nog wel. Kinderen mochten gratis naar de overkant, ouderen voor een dubbeltje overvaren. De naam Uilesprong heeft niks met uilen ofzo te maken, legt Sierd uit. “Lang geleden heette de streek al zo. Het woord sprong verwijst naar een dubbele bocht in een rivierloop. Uil is een verbastering van ôl en ool, wat (laag)land aan water betekent.”

Dommela

Op de pont staat een afbeelding van Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Oprichter van de eerste socialistische partij van ons land en de eerste socialist in de Tweede Kamer. Hij komt als eerste politicus op voor de belangen van de arme veenarbeiders. Ze krijgen nauwelijks betaald en leven in erbarmelijke krotten. Hij gaat regelmatig naar Friesland om ze tijdens stakingen en protesten bemoedigend toe te spreken. Altijd in een deftig zwart pak met dito hoed. Dommela, noemen de Friese veenarbeiders hem. Ook wel Us Ferlosser, Onze Verlosser. Zijn foto hangt bij velen aan de muur. “In het openluchtmuseum in Nij Beets, It Damshûs, leer je hoe de veenarbeiders leven en werken, en hoe het landschap door de turfwinning is veranderd”, vertelt Sierd. “Je krijgt een goed beeld van de sociaaleconomische, politieke en landschappelijke geschiedenis van dit veengebied.” Toch wel opmerkelijk, vindt hij. “Dit was vroeger een plek waar niemand graag wilde wonen. Vandaag is het een heel geliefd buitengebied. Je ziet hoe de geschiedenis soms een draai kan maken. Maar ja, met zo’n moerasreservaat om de hoek en die gratis zonsondergang, daar wil iedereen wel wonen.”

TIP

Na afloop van de wandeling trek gekregen? Probeer de kaart van Pier’s Hiem in Nij Beets of It Polderhûs in Veenhoop. Vanuit het turfmuseum It Damshûs kun je ook een toertje over het water maken. In een turfbok. Een open boot vroeger gebruikt om turf uit ondiepe vaargeulen naar vrachtschepen te vervoeren. Of in een voormalige werkboot van het waterschap met een overkapping. Vergeet ook niet aan te bellen bij Kaasboerderij De Deelen in Tijnje voor een stuk Riperkrite Tsis. Maak je geen zorgen. Die heeft geen turfsmaak.

Fotografie: Staatsbosbeheer, Rianne Hilarius, Pixabay

Cor Hospes
October 12, 2023
Hopelijk heb je ervan genoten! 👍🏼
Gepersonaliseerde updates ontvangen?
Op pad met.....

Denkend aan Dommela

Cor Hospes
15.4.2021
12.10.2023

De Friese Wetlands. Een lustoord van water, riet, moerasbos, petgaten en smalle grasstroken. Dus niet vergeten waterdichte schoenen aan te trekken. Een wandeling door De Deelen. Veengebied met revolutionaire bodem.

“Het gras is erg zompig, vooral in de herfst en winter.”

“Dit is het. De mooiste zonsondergang in de buurt.” Hij kijkt over een oranjegele plas die wegrimpelt naar een oranje horizon, met dichtbij een koppeltje zwanen en in de verte de skyline van Aldeboarn. “Je hebt in deze hoek van Friesland niet echt veel grote meren, maar deze veenplas, nee, meer heb je niet nodig.” Voor Sierd Moll van de gelijknamige makelaardij uit Gorredijk is er geen mooier plek in Fryslân dan De Deelen. Een afgegraven veengebied dat bestaat uit een macramé van water, riet, moerasbosjes en smalle graslanden. Noem het de Friese Wetlands, en dat blijkt geen woord te veel. Je moet echt waterdichte schoenen aantrekken voor een wandelingetje door dit verborgen lustoord, weggestopt in een hoek tussen de A32 en A7 vlak boven Heerenveen. “Het gras is erg zompig, vooral in de herfst en winter.” Vandaar het vlonderpad. Met aan het eind dat o zo fijne uitzicht dat op warme zomeravonden vraagt om een picknickmandje en een flesje wijn. Sierd: “Dan moet je je wel goed insmeren tegen vliegjes, want die vinden de avondzon en dit uitzicht net zo fijn.”

Krimpend land

De Friese veenweiden. Een tien kilometer brede streep die loopt vanuit Stavoren tot voor Drachten, en vandaar omhoog naar Dokkum. Daar ligt jarenlang een dik tapijt van drassig veen. Om dat te ‘ontdrassen’, graven onze verre voorouders sloten, greppels en vaarten. Zo onttrekken ze het water uit het veen en droogt de bovenlaag uit, en kunnen rond 1000 de eerste boeren in het gebied gaan landbouwen en turfsteken. Een nadeel. Door die ontwatering krimpt het land en komt dat alsmaar lager te liggen. Op die plekken liggen nu Friese meren. “Stormen nemen af en toe een flinke hap uit de grond rond de afgegraven turfgebieden, en zo groeien die plassen uit tot fikse meren”, weet Sierd. In de Deelen blijven dat bescheiden watertjes. “Dat komt omdat de vervening er pas in 1900 begint en het land dus veel minder tijd krijgt te ontwateren en dus in te klinken.”

Meer verhalen lezen?

Buitenstate inspireert je graag over het buitenleven. Vul je naam en e-mailadres in.

Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.
Bedankt voor je aanmelding! Je blijft vanaf nu op de hoogte van exclusieve en gepersonaliseerde Buitenstate updates!
Oeps! Er ging wat mis bij het versturen van het formulier.

Gerelateerde artikelen

Op pad met.....
Denkend aan Dommela
Op pad met.....
In een rijtuigie
Op pad met.....
‘Een plek zo lieflijk, vredig en idyllisch bekoorlijk’
Op pad met.....
Meanderen door de Alblasserwaard
Op pad met.....
In het voetspoor van Adam en Eva
Op pad met.....

Denkend aan Dommela

15.4.21
12.10.2023
|
Cor Hospes

De Friese Wetlands. Een lustoord van water, riet, moerasbos, petgaten en smalle grasstroken. Dus niet vergeten waterdichte schoenen aan te trekken. Een wandeling door De Deelen. Veengebied met revolutionaire bodem.

“Het gras is erg zompig, vooral in de herfst en winter.”

“Dit is het. De mooiste zonsondergang in de buurt.” Hij kijkt over een oranjegele plas die wegrimpelt naar een oranje horizon, met dichtbij een koppeltje zwanen en in de verte de skyline van Aldeboarn. “Je hebt in deze hoek van Friesland niet echt veel grote meren, maar deze veenplas, nee, meer heb je niet nodig.” Voor Sierd Moll van de gelijknamige makelaardij uit Gorredijk is er geen mooier plek in Fryslân dan De Deelen. Een afgegraven veengebied dat bestaat uit een macramé van water, riet, moerasbosjes en smalle graslanden. Noem het de Friese Wetlands, en dat blijkt geen woord te veel. Je moet echt waterdichte schoenen aantrekken voor een wandelingetje door dit verborgen lustoord, weggestopt in een hoek tussen de A32 en A7 vlak boven Heerenveen. “Het gras is erg zompig, vooral in de herfst en winter.” Vandaar het vlonderpad. Met aan het eind dat o zo fijne uitzicht dat op warme zomeravonden vraagt om een picknickmandje en een flesje wijn. Sierd: “Dan moet je je wel goed insmeren tegen vliegjes, want die vinden de avondzon en dit uitzicht net zo fijn.”

Krimpend land

De Friese veenweiden. Een tien kilometer brede streep die loopt vanuit Stavoren tot voor Drachten, en vandaar omhoog naar Dokkum. Daar ligt jarenlang een dik tapijt van drassig veen. Om dat te ‘ontdrassen’, graven onze verre voorouders sloten, greppels en vaarten. Zo onttrekken ze het water uit het veen en droogt de bovenlaag uit, en kunnen rond 1000 de eerste boeren in het gebied gaan landbouwen en turfsteken. Een nadeel. Door die ontwatering krimpt het land en komt dat alsmaar lager te liggen. Op die plekken liggen nu Friese meren. “Stormen nemen af en toe een flinke hap uit de grond rond de afgegraven turfgebieden, en zo groeien die plassen uit tot fikse meren”, weet Sierd. In de Deelen blijven dat bescheiden watertjes. “Dat komt omdat de vervening er pas in 1900 begint en het land dus veel minder tijd krijgt te ontwateren en dus in te klinken.”

Meer inspiratie?

Buitenstate deelt met liefde verhalen over het buitenleven. Laat je gegevens achter.

Thank you! Your submission has been received!
Oops! Something went wrong while submitting the form.

Gerelateerde artikelen

Op pad met.....
Denkend aan Dommela
Op pad met.....
In een rijtuigie
Op pad met.....
‘Een plek zo lieflijk, vredig en idyllisch bekoorlijk’
Op pad met.....
Meanderen door de Alblasserwaard

Friese Wetlands

De Hooivaartseweg in Tjalleberd is een doodlopende weg. Aan het eind kun je parkeren, bij de ingang van De Deelen. Wandelaars mogen kiezen, naar links of rechts het laagveenreservaat in. Sierd besluit naar links. Hij is niet vergeten voor onderweg een flesje water en wat ander proviand mee te nemen, want in De Deelen zelf vind je geen horeca, weet hij. Je ziet alleen maar water, grasland, legakkers en rietkragen, waar je over houtsnippers en vlonders doorheen meandert. Met bruggetjes over petgaten, zoals ze die in Friesland noemen. Tussen die rechte sloten liggen landstroken waar de veenarbeiders de plakken turf opleggen om te drogen. “Ook kun je dijkjes zien die het gebied ooit beschermen tegen het wassende water uit de Middelzee, een zeearm die in de middeleeuwen dwars door Friesland loopt.”

Slurpend gras

De Deelen is in bezit van Staatsbosbeheer. Volgens Sierd wordt er weinig beheerd. De natuur mag er -zo het lijkt- lekker zijn gang gaan. De Deelen maakt onderdeel uit van het Europese natuurnetwerk Natura 2000. Daardoor is het een walhalla voor vogels. Er vliegt van alles over, terwijl je over slurpend grasland lopen. Een reiger, denkt hij. Dat blijkt een goede gok. De Deelen is een broedplaats voor reigerachtigen als de roerdomp, purperreiger en de grote zilverreiger. Maar het gebied lijkt de hang out van elke vogelsoort. De hele route word je begeleid door getjilp en gekwetter in alle toonladders. Een ander geluid is er niet. Als hij door zijn knieën knakt en tussen de rietkragen gluurt, het is even zoeken, maar ze zijn er hoor, de snor, rietzanger, grote karekiet en zwarte stern. “Klap maar eens in je handen, en je ziet vanuit alle richtingen vogels opvliegen.”

“Klap maar eens in je handen"

Vogelkijkhut

Hij is geen vogelaar, bekent hij. Maar dat hoef je niet per se te zijn om in De Deelen op vogelspeurtocht te gaan. In de vogelkijkhut hangen afbeeldingen van alles wat je in de lucht voorbij kunt zien komen. In het najaar dalen vanuit alle windrichtingen vooral eenden soorten op de plassen neer. Het nonnetje, de smient en slobeend. Ook ganzen overwinteren graag in De Deelen. De bruine kolgans, grijze grauwe gans, en zwart-witte brandgans. “Die herken ik”, zegt hij. Dat is niet zo vreemd als je in Friesland tussen zwartwitte koeien bent opgegroeid. Als jochie al kwam hij in het gebied. Zeven kilometer fietsen vanuit zijn geboorteplaats Gorredijk. In de winter om te schaatsen. Dat was wel saai, zegt hij. Steeds eindeloos heen en weer door die lange petgaten die je op de kop of staart -het is maar hoe je dat bekijkt- kon oversteken. “Tijdens de vermaarde Deelentocht waren er genoeg die halverwege al van het ene naar het andere petgaat klûnden, door een legakker over te steken. Dan rijd je wel zo’n tocht, maar kan me niet voorstellen dat jij je daarna recht in de spiegel kunt aankijken.”

Baggelmachine

Daar staat die ineens. Een monumentale bak roest, met draaischijven en strepen, ja, best mooi eigenlijk. Het lijkt op een kinetische installatie van de Zwitserse kunstenaar Jean Tinguerly. Maar nee, niks geen kunst, maar industrieel erfgoed. “Een veenmachine”, vertelt Sierd. “Ook wel veensteek- of baggelmachine genoemd. Die vrat zich letterlijk een weg door het moeraslandschap.” Toen turf niet meer bon ton was, lieten de veenarbeiders ze achter in het landschap. De meeste in ons land zijn gesloopt en verkocht als schroot. Die in de Deelen bleef staan. “Niemand wilde dat ding ontmantelen. Er was gedoe over de prijs van oud ijzer.” Een ruïne van een machine, het is het enige wat in de Deelen nog zichtbaar aan de turfgeschiedenis herinnert.

Op pad met.....

In het voetspoor van Adam en Eva

Op pad met.....

Denkend aan Dommela

Op pad met.....

‘Een plek zo lieflijk, vredig en idyllisch bekoorlijk’

Op pad met.....

Meanderen door de Alblasserwaard

Op pad met.....

In een rijtuigie

Gerelateerde artikelen